Сум хөгжүүлэх сангийн журам /word 5 хуудастай/ “СУМ ХӨГЖҮҮЛЭХ САНГИЙН ХӨРӨНГИЙГ БҮРДҮҮЛЭХ, ЗАРЦУУЛАХ, ТАЙЛАГНАХ, ХЯНАЛТ ТАВИХ ЖУРАМ” НЭГ. ЕРӨНХИЙ ЗҮЙЛ 1.1 Сумын нутаг дэвсгэрт жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, ажлын байр нэмэгдүүлэх зорилгоор улсын төсвөөс хуваарилагдсан Сум хөгжүүлэх сан /цаашид Сан гэх/-г бүрдүүлэх, сангийн хөрөнгийг удирдах, захиран зарцуулах, төсөл сонгон шалгаруулах, сангаас зээл олгох, эргэн төлүүлэх, өсгөн нэмэгдүүлэхтэй холбогдсон харилцааг энэхүү журмаар зохицуулна. 1.2 Сан нь Төрийн санд тусгай данстай байх бөгөөд сангийн орлого, зарлагыг энэхүү дансаар дамжуулан гүйцэтгэнэ.Сангийн дансны гүйлгээний үйл ажиллагааг сумын Засаг дарга хариуцан, Төсөл сонгон шалгаруулах зөвлөл /цаашид Зөвлөл гэх/-ийн хурлын шийдвэрийг үндэслэн, зээл олгох ба сангийн дансны 1 дүгээр гарын үсгийг зурж, 2 дугаар гарын үсгийг Засаг даргын тамгын газрын Хөтөлбөр, төсөл хариуцсан мэргэжилтэн зурна. 1.3 Сан нь Төрийн сангаас гадуур данстай байхыг хориглоно. 1.4 Сангийн орлого, зарлагыг сумын төсвийн гүйцэтгэлийн сар бүрийн мэдээ, улирал, жилийн тайлан тэнцэлд тусгана. 1.5 Сангийн дансны орлого, зарлага нь иргэд, олон нийтэд ил тод, нээлттэй байна. 1.6 Сангийн хөрөнгө нь сумд жижиг, дунд үйлдвэр шинээр байгуулах буюу үйл ажиллагааг нь өргөтгөх, сэргээх болон шинээр ажлын байр бий болгох, жижиг дунд үйлдвэр эрхлэгчдэд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор хөнгөлөлттэй зээл олгоход зориулагдана. 1.7 Сангаас иргэн, аж ахуй нэгж, байгууллагад олгох хөнгөлөлттэй зээл нь дараах нөхцөлтэй байна. 1.7.1 Хөнгөлөлттэй зээлийн хүүгийн дээд хэмжээ жилийн 2.9% байна. 1.7.2. Хөнгөлөлттэй зээлийн хугацаа 36 сар хүртэл байна. 1.8 Зээлийн хөрөнгийг зориулалт бусаар зарцуулсан бол торгууль ногдуулж төлүүлнэ. Торгуулийн хувь хэмжээ, нөхцөлийг сумын Засаг дарга, зээлдэгч нарын хооронд байгуулах гэрээнд тусгана. 1.9 Сангаас олгосон зээлийн хүүгийн орлогын 50 хүртэл хувийг сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын шийдвэрээр байгуулагдсан Төсөл сонгон шалгаруулах орон тооны бус зөвлөл, Сангийн хөрөнгийн зарцуулалт, зээлийн ашиглалт, эргэн төлөлт, тайлагналтанд хяналт тавих орон тооны бус ажлын хэсгийн үйл ажиллагаанд зарцуулж болно. Үлдэх хувийг сангаас олгох зээлийн эргэлтийн хөрөнгө болгож ашиглана. 1.10 Сангийн хөрөнгийг сумын төсвийн алдагдал нөхөх, төсөвт байгууллагын үйл ажиллагааг санхүүжүүлэх, байгалийн гамшгаас учирсан хохирлыг нөхөн төлөх зэргээр энэхүү журмын 1.6-д зааснаас бусад зориулалтаар зарцуулахыг хориглоно. ХОЁР. САНГИЙН ХӨРӨНГИЙН ЭХ ҮҮСВЭР 2.1 Сангийн хөрөнгө нь дараах эх үүсвэрээс бүрдэнэ. 2.1.1 Улсын төсвөөс олгох сум хөгжүүлэх сангийн хөрөнгө 2.1.2.Төрийн бус болон гадаад, дотоодын аж ахуйн нэгж, байгууллагууд, иргэдээс өгсөн буцалтгүй тусламж, хандив, зээл 2.1.3 Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад сангаас олгосон зээлийн хүүгийн орлого 2.1.4 Хүү, торгууль, алданги, бусад орлого 2.2 Санд аймаг, сумын төсвийн хөрөнгө болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжийн төрийн өмчид ногдох хэсгийн хөрөнгөөс хандивлахыг хориглоно. 2.3 Санд улсын төсвөөс олгох хөрөнгийн хэмжээг тухайн суманд жижиг, дунд үйлдвэрлэл хөгжсөн байдал, хүн амын тоо, газар нутгийн хэмжээ, өмнөх жилийн зээлийн ашиглалт, зээл авах хэрэгцээ, шаардлага зэргийг харгалзан Сангийн сайд, Хүнс, хөдөө ах ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд нарын хамтарсан тушаалаар тогтооно. ГУРАВ. САНГИЙН УДИРДЛАГА, ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ 3.1 Сангийн хөрөнгөөс зээл олгох, зарцуулах, хяналт тавих, зээлийг эргэн төлүүлэх, тайлагнах, хариуцлага тооцох зэрэг сангийн үйл ажиллагаатай холбоотой журмыг сумын ИТХ-ын хуралдаанаар батлуулан, дагаж мөрдөнө. Журамд сумын ИТХ-ын Тэргүүлэгчдийн хуралдаанаар нэмэлт өөрчлөлт оруулж болно. 3.1.1 Сангийн хөрөнгөөр зээл олгохтой холбогдуулан сумын хөгжлийн тэргүүлэх чиглэлийг орон нутагт жижиг, дунд үйлдвэрлэл хөгжүүлэх, иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлэх, ажлын байр бий болгох зорилгод нийцүүлэн тодорхойлох 3.1.2. Сумын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн байдлыг харгалзан, тухайн санхүүгийн жилд сангаас олгох зээлийн хүүгийн хэмжээг энэ журмын 1.7.1-д заасан дээд хэмжээнээс хэтрүүлэхгүй байхаар жил бүр шинэчлэн тогтоох /тухайн санхүүгийн жилд хүүг шинэчлэн тогтоосон нь өмнөх жилүүдэд байгуулсан зээлийн гэрээнд тусгасан хүүг өөрчлөх нөхцөл болохгүй/ 3.1.3. Хөнгөлөлттэй зээл нь иргэнд 5 сая хүртэл, аж ахуй нэгж, байгууллагад 10 сая хүртэл төгрөг байна. А. Хөрөнгө барьцаалж, зээл олгох ба уг хөрөнгийн үнэлгээний 70 хүртэлх хувиар тооцож барьцаална. Б. Зээлдэгч нь батлан даагчтай байна. /гэр бүл, төрөл төрөгсөд, үр хүүхэд/ 3.1.4. Төсөл сонгон шалгаруулахад сумын иргэдийн саналыг авах, түүнийг харгалзан үзэх боломжийг бүрдүүлэх арга хэмжээ авах 3.1.5. Сангийн хөрөнгийн зарцуулалт, зээлийн ашиглалт, эргэн төлөлт, тайлагналтад хяналт тавих чиг үүрэг бүхий 7 хүний бүрэлдэхүүнтэй орон тооны бус ажлын хэсгийг сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Төлөөлөгчөөр ахлуулан байгуулна. Ажлын хэсгийг байгуулахдаа Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын хуралдааны тогтоол гаргана. 3.1.6. Сангийн үйл ажиллагаанд хийсэн хяналт-шалгалтын дүн, гүйцэтгэлийн тайланг хэлэлцэн шийдвэрлэх 3.2 Сумын Засаг дарга сангийн үйл ажиллагаатай холбогдсон дараах эрх үүргийг хэрэгжүүлнэ. 3.2.1 Төсөл сонгон шалгаруулахад иргэдийн оролцоог хангах арга хэмжээ авах 3.2.2 Төсөл сонгон шалгаруулах зөвлөлд ирүүлсэн төслүүдийг хурлаар хэлэлцүүлэн, шалгарсан төсөлд зээл олгох шийдвэр гаргана. Шийдвэр гаргахдаа сумын Засаг даргын тамга тэмдэг, хэвлэмэл хуудсыг ашиглана. 3.2.3 Төсөл нь шалгарсан иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагатай зээлийн гэрээ байгуулж, гэрээний биелэлтийг хангуулах, хэрэгжилтийн явц, үр дүнд байнгын хяналт тавьж ажиллах 3.2.4. Эргэн төлөгдсөн зээл, хүүгийн орлогыг сангийн дансанд төвлөрүүлэх 3.2.5. Сангийн үйл ажиллагааны нягтлан бодох бүртгэлийг хууль тогтоомжийн дагуу хөтлүүлж, санхүүгийн болон үйл ажиллагааны тайланг гаргаж, сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралд тайлагнах. 3.2.6. Зээлийн хүүгийн орлогоос энэхүү журмын 1.9-д заасан зээлийн ашиглалт, эргэн төлөлтөд хяналт тавих үйл ажиллагаанд зарцуулах хөрөнгийн төсвийг боловсруулж, Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын хуралдаанаар хэлэлцүүлэн, сумын жил бүрийн төсөвтэй хамт батлуулах 3.2.7. Сангийн үйл ажиллагааны үр дүнг сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын өмнө хариуцах 3.2.8. Сангийн хөрөнгийн зарцуулалт, ашиглалт, зээлийн эргэн төлөлттэй холбоотой мэдээллийг энэхүү журмын 5.4-т заасан хугацаанд аймгийн Хүнс, хөдөө аж ахуй, жижиг, дунд үйлдвэрийн газарт хүргүүлэх 3.3. Төсөл сонгон шалгаруулах чиг үүрэг бүхий орон тооны бус зөвлөлийг сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын хуралдааны тогтоолоор 7 гишүүний бүрэлдэхүүнтэйгээр байгуулан ажиллуулна. Төсөл сонгон шалгаруулах зөвлөлийг сумын Засаг дарга ахлах бөгөөд зөвлөлийн 3 гишүүн нь тухайн сумын иргэний төлөөлөл байна. ДӨРӨВ. САНГИЙН ХӨРӨНГӨӨР САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ТӨСӨЛ СОНГОН ШАЛГАРУУЛАХ 4.1 Төсөл сонгон шалгаруулах зөвлөл нь сангаас зээл хүссэн иргэн, аж ахуй нэгж, байгууллагын боловсруулсан төслийг сонгон шалгаруулахдаа дараах шалгуурыг харгалзан үзнэ. 4.1.1. Суманд жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх бодлогын хүрээнд орон нутгийн давуу талд түшиглэсэн үйлдвэрлэл, үйлчилгээг бий болгох, орон нутагт тулгамдаж байгаа асуудлыг шийдвэрлэхэд чиглэгдсэн байх 4.1.2. Хүрэх үр дүн, зорилт нь тодорхой байх 4.1.3. Төслийн үр ашиг, гэрээний хугацаанд зээлээ эргэн төлөх боломжтой байх 4.1.4. Хүрэх үр дүн, төслийн үр ашиг, төсөл хэрэгжүүлэх явцад учирч болзошгүй эрсдэлийг бодитой тодорхойлж, даван туулах талаар тусгасан байх 4.1.5. Ажлын байр нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн байх 4.1.6. Сум хөгжүүлэх сангийн хөрөнгийг иргэнд 60 хувь, аж ахуйн нэгж байгууллагад 40 хувь олгох / Дархан сумын ИТХ-ын Тэргүүлэгчдийн 2013 оны 01 дүгээр сарын 31-ний өдрийн 17 дугаар тогтоолоор нэмэлт заалт орсон / 4.1.7.Төсөл хэрэгжүүлэгч нарт хөрөнгийг иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагад дараах интервалаар хувиарлах / Дархан сумын ИТХ-ын Тэргүүлэгчдийн 2013 оны 01 дүгээр сарын 31-ний өдрийн 17 дугаар тогтоолоор нэмэлт заалт орсон / № Интервалын мөнгөн дүн Хувь № Интервалын мөнгөн дүн Хувь Иргэн 3.000.000 хүртэл 35% ААНБ 5.000.000 хүртэл 35% 4.000.000 хүртэл 35% 7.000.000 хүртэл 35% 5.000.000 хүртэл 30% 10.000.000 хүртэл 30% 100% 100% 4.2.Сум хөгжүүлэх сан нь дараах чиглэлээр төсөл хүлээн авна.  Шинэ техник, технологи нутагшуулах  Хөнгөн, хүнсний үйлдвэрлэл  Үйлчилгээ, худалдаа  Барилгын материал  Байгаль орчин  Мал аж ахуй, газар тариалан, эрчимжсэн туслах аж ахуй  Эрүүл мэнд, боловсрол  Хэвлэл мэдээлэл 4.3 Төсөлд хавсаргах материал 4.3.1. Аж ахуйн нэгж, байгууллагын гэрчилгээний хуулбар /наториатаар батлуулсан/ 4.3.2 Иргэний үнэмлэхний хуулбар /наториатаар батлуулсан/ 4.3.3 Барьцаа хөрөнгийн жагсаалт, гэрчилгээний хуулбар /наториатаар батлуулсан/ 4.3.4 Зээлийн мэдээллийн сангийн лавлагаа /Монгол банк/ 4.3.5 Багийн Засаг даргын тодорхойлолт 4.3.6 Өргөдөл 4.4. Сангийн хөрөнгөөс зээл авч, төсөл хэрэгжүүлэх этгээд нь дараах шаардлагыг хангасан байна. 4.4.1. Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага нь харъяаллын хувьд тухайн суманд бүртгэлтэй байх 4.4.2. Сум хөгжүүлэх сан болон жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сангаас урьд авсан зээлийн өргүй байх 4.4.3. Зээлийн хөрөнгийг зориулалтын дагуу ашиглах, зээлээ хугацаанд нь төлөх төлбөрийн чадвартай байх 4.5. Энэхүү журмын 4.2-д заасан этгээд сангийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлэх төслөө төсөл сонгон шалгаруулах зөвлөлд ирүүлнэ. Төсөл сонгон шалгаруулах хугацааг Зөвлөл тогтооно. 4.6. Зөвлөл нь иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын ирүүлсэн төслийг энэхүү журмын 4.1, 4.2-т заасан шалгуур, шаардлагад нийцэж байгаа эсэхийг хянан үзэж, Зөвлөлийн хурлаараа хэлэлцэн шийдвэрлэнэ. Зөвлөлийн шийдвэр гарснаас хойш 30 хоногийн дотор Засаг дарга зээл олгох захирамж гаргана. 4.7. Шалгарсан төсөлд зээл олгох тухай шийдвэрийг үндэслэн, тухайн төслийг хэрэгжүүлэгч этгээдтэй сумын Засаг дарга зээлийн гэрээг “Сум хөгжүүлэх сангаас олгох зээлийн гэрээний үлгэрчилсэн загвар”-ын дагуу байгуулна. 4.8. Зээлийн гэрээг байгуулснаас хойш ажлын 7 хоногийн дотор зээлийн хөрөнгийг төсөл хэрэгжүүлэгч иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын дансанд шилжүүлнэ. 4.9. Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага олгосон зээлийн хөрөнгө, зээлийн хүүг гэрээнд заасан хугацаанд Сум хөгжүүлэх сангийн дансанд эргэн төлнө. ТАВ. САНГИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГ ТАЙЛАГНАХ, ХЯНАЛТ ТАВИХ 5.1 Сангийн хөрөнгийн зарцуулалт, ашиглалт, эргэн төлөлт, тайлагналтад багийн Засаг дарга, сумын ИТХ-ын Төлөөлөгч, иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллагууд хяналт тавих эрхтэй бөгөөд шаардлагатай тохиолдолд мэргэжлийн байгууллагаар хөндлөнгийн шалгалт хийлгэж болно. 5.2 Шалгалтаар илэрсэн зөрчил дутагдлыг арилгуулах үүргийг сумын Засаг дарга хариуцна. 5.3. Энэхүү журмын 3.1.5-д заасан ажлын хэсэг Сум хөгжүүлэх сангийн үйл ажиллагаа, зээлийн гэрээний хэрэгжилтэд тухайн санхүүгийн жилд 2-оос доошгүй удаа шалгалт хийж, дүнг Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын хуралдаан болон Тэргүүлэгчдийн хуралдаанаар хэлэлцүүлж, сумын нийт иргэдэд мэдээллэж байна. 5.4. Сумын Засаг дарга Сум хөгжүүлэх сангийн орлого, зарлагын дүн болон зарцуулалтын тайланг улирал, жилээр гаргаж, улирлын эхний сарын 10-ны дотор аймгийн Хүнс, хөдөө аж ахуй, жижиг, дунд үйлдвэрийн газарт хүргүүлнэ. Аймгийн Хүнс, хөдөө аж ахуй, жижиг, дунд үйлдвэрийн газар сумдын тайланг аймгийн хэмжээнд нэгтгэж, улирлын эхний сарын 20-ны дотор Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яаманд , Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам тайланг улсын хэмжээнд нэгтгэж, улирлын эхний сарын 30-ны дотор Сангийн яаманд тус тус хүргүүлнэ. 5.5. Сум хөгжүүлэх сангийн гүйцэтгэл, үйл ажиллагаанд жил бүр хөндлөнгийн аудит хийлгэж, аудитын дүгнэлтийг сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын хуралдаанаар хэлэлцүүлэх, нэгдсэн дүнг Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам болон Сангийн яаманд ирүүлэх асуудлыг аймгийн Хүнс, хөдөө аж ахуй, жижиг, дунд үйлдвэрийн газар хариуцаж ажиллана. ЗУРГАА. ХАРИУЦЛАГЫН ТОГТОЛЦОО 6.1 Сангийн хөрөнгийг зарцуулах, зээл олгох, зээлийн хөрөнгийг ашиглах, хяналт тавих, тайлагнах үйл ажиллагааны талаар энэхүү журмаар тогтоосон хэм хэмжээг зөрчсөн этгээдэд хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ. 6.2 Авсан зээлээ үр ашиггүй зарцуулсан эсхүл зээлийн гэрээнд заасан зориулалтын дагуу зарцуулаагүй, зээл, түүний хүүг гэрээний хугацаа хэтрүүлж төлсөн, гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй зэрэг тохиолдолд тухайн иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагыг торгож, Сангаас дахин зээл олгохгүй. 6.3 Сангийн хөрөнгийг зориулалтын дагуу зарцуулаагүй, чанаргүй төсөл сонгон шалгаруулсан, тэдгээрт зохих хяналт тавиагүй нь эрх бүхий этгээдийн хяналт шалгалтаар тогтоогдсон бол сумын Засаг даргад хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.